Một lỗi lầm chưa hề được dự tính hoặc một tai nạn xảy ra và điều này tạo điều kiện để khích động những ý tưởng mới. Nó hình thành thông qua việc tất cả mọi người xem xét và giải quyết sự việc theo cùng một hướng. Chúng tạo nên nền tảng để từ đó giúp chúng ta tìm ra chính xác sự việc.
… Thời tiết giá lạnh không thực sự là vấn đề. Sẽ chẳng có điểm dừng sáng tạo trừ khi bạn chọn lựa để đưa ra chúng. Tôi có cảm giác mãnh liệt rằng chiếc vé xe buýt này và chiếc xe đạp kia chính là những đầu mối quan trọng để chúng ta tìm ra kẻ giết người.
Tư duy phê phán chính là lối tư duy truyền thống của người phương Tây, và nếu chúng ta chỉ tư duy theo cách đó thì đó là một lối tư duy không đầy đủ. Những nhà khoa học lỗi lạc, những doanh nhân thành danh và tất cả thành công mà mọi người đạt được đều nhờ có được những "cảm giác mách bảo" cho những sự việc mà họ phải đối mặt. Trong một cuộc họp, một người chọn cho mình chiếc mũ đen, người kia chọn cho mình chiếc mũ trắng, người khác lại chọn mũ khác và họ đội chiếc mũ đó suốt cả buổi họp.
…Tôi biết anh ta rất bận rộn và luôn đòi tiền thù lao rất cao nhưng hãy cố tiếp cận anh ấy và mời anh ấy tham gia cuộc hội thảo. Tôi có cảm giác rằng anh ta đang quay lại khi tôi nghe thấy tiếng lạo xạo trên đường. Có một ngôi nhà rất đẹp nằm ở ngoại ô.
Nhưng ngoài ra chúng ta còn có nhiều cách lý giải khác. Nhưng thường thì không dễ dàng có được điều này. Một số ý kiến cho rằng nên có một chiếc mũ thể hiện lối tư duy “phán xét”.
Nếu tất cả những con thiên nga chúng ta nhìn thấy từ trước đến nay đều có bộ lông màu trắng, liệu chúng ta có thế đưa ra kết luận: "Tất cả các con thiên nga đều có bộ lông trắng!" Chúng ta có thể, và đã làm như vậy. Như tôi đã nói ở phần trước, chiếc mũ đen chính là một chiếc mũ tuyệt vời. Năm 1998, tôi được mời nói chuyện trong một hội nghị lập hiến nước Úc khi họ đang xem xét về tương lai của đất nước liên bang này, tôi đã kể câu chuyện sau:
Theo cách này, sự khích động buộc chúng ta thoát ra ngoài sự nhìn nhận vấn đề một cách thông thường. Còn trong hầu hết các trường hợp, những kỹ thuật này không cần thiết phải sử dụng bởi vì chúng có thể góp thêm sự phức tạp không cần thiết. Đó là câu hỏi “câu” và câu hỏi “bắn”.
Nhiệm vụ của lối tư duy mũ xanh là thực hiện tóm tắt cuối cùng và chuẩn bị bảng thông báo. Một chuẩn mực có thế có giá trị nhất định đối với bên này, trong khi đó nó lại có giá trị rất khác với bên kia. Rõ ràng, những thông tin như vậy góp phần quan trọng để mọi người nhận thức sự việc.
Tôi đã từng tham dự rất nhiều cuộc họp mà nhiều thành viên tham gia đóng góp những ý tưởng hết sức sáng tạo. Với chiếc mũ xanh, tôi đề xuất chúng ta nên trợ cấp một khoản tiền phù hợp cho những tù nhân chịu án dài khi họ hết án. Trong những buổi thảo luận của các đảng phái chính trị và các phiên toà, mọi người cũng có cách tư duy y như vậy.
Nhưng tôi sẽ làm như vậy”. Ở nhiều quốc gia, luôn tồn tại mối liên hệ chặt chẽ giữa kiểu tư duy và "nhưng chiếc mũ tư duy". Cách nhìn này có thể dẫn tới sự nhầm lẫn rằng những chiếc mũ nhất định mũ đỏ, mũ vàng và mũ đen được sử dụng để xét đoán, chứ không phải để cung cấp thông tin.